ฟักข้าว วิธีการปลูกและการดูแลรักษา พร้อมการใช้ประโยชน์ในครัวเรือน
ฟักข้าว เป็นผักพื้นบ้านโบราณที่มีการนำมาใช้ประกอบอาหารในครัวเรือนมานานพบทุกภูมิภาคของประเทศ ลักษณะเป็นไม้เถาเลื้อยขนาดใหญ่ ผลมีลักษณะกลมรีที่เปลือกมีหนามเล็ก ๆ อยู่รอบผล ผลอ่อนจะมีสีเขียวอมเหลือง แต่เมื่อสุกแล้วผลจะมีสีแดงหรือสีส้มอมแดง ผลสุกเนื้อจะเป็นสีเหลือง ฟักข้าวสามารถนำมารับประทานได้ตั้งแต่ยอดอ่อน ใบอ่อน และผล ฟักข้าวมีสารอาหารที่สำคัญ คือ เบต้าแคโรทีนและไลโคปีนอยู่ที่เยื่อหุ้มเมล็ดของฟักข้าว มีสรรพคุณในการต้านอนุมูลอิสระ ลดความเสี่ยงของการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจ และโรคมะเร็ง รวมทั้งช่วยเสริมภูมิคุ้มกันให้ร่างกาย
วิธีการปลูกและการขยายพันธุ์
ฟักข้าวนิยมขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด ทำได้โดยนำเมล็ดแช่น้ำทิ้งไว้1 คืน เมล็ดจะอิ่มน้ำ หรือจะกะเทาะเปลือกแข็ง ๆ ออก เพื่อช่วยให้เมล็ดงอกได้ง่ายและเร็วขึ้น จากนั้นวางเมล็ดลงบนดินเพาะ ปลูกที่โปร่ง ชุ่มชื้น แต่ไม่แฉะ กลบดินบาง ๆ ประมาณ 2-3 เซนติเมตร รดน้ำให้ชุ่ม ระวังอย่าให้ดินแห้ง พอเมล็ดแตกใบจริงออกมา 3-4 ใบ จึงนำไปลงแปลงปลูก
การปลูก สามารถทำได้หลายรูปแบบ เช่น ปลูกขึ้นต้นไม้ตามธรรมชาติ หรือขึ้นตามรั้วบ้านในลักษณะค้างแบบแถวเดียว หรือทำค้างแบบหลังคา การเตรียมค้างปลูกแบบหลังคา ทำค้างให้มีหน้ากว้างประมาณ 3-4 เมตร สูงประมาณ 1.80 เมตร กางตาข่าย เพื่อให้เถาฟักข้าวเลื้อยเกาะค้างส่วนบน เป็นพื้นที่เลื้อยของเถา
การดูแลรักษา
เมื่อต้นฟักข้าวเจริญเติบโตควรมีการตัดแต่งและควบคุมทรงต้น โดยดูแลตัดกิ่งข้างที่งอกจากต้นหลักออกให้หมด รวมทั้งต้องมัดเถาให้เลื้อยขึ้นตั้งตรงอยู่ตลอดเวลาหลังจากต้นเจริญถึงค้างแล้ว ให้ตัดยอดบังคับให้แตกเถาใหม่ 3-4 กิ่ง จากนั้นจัดเถาให้กระจายออกไปโดยรอบต้นทั่วพื้นที่ของค้าง และควรตัดยอดของเถาอีกครั้งเมื่อยาวพอสมควรเพื่อช่วยให้แตกยอดมากขึ้น นอกจากนี้ หลังเก็บเกี่ยวผลผลิต ควรมีการตัดแต่งกิ่ง โดยเลือกตัดแต่งกิ่งที่ตาย กิ่งไม่สมบูรณ์ เพื่อทำให้ทรงพุ่มโปร่ง และทำให้กิ่งที่เหลือมีการเจริญเติบโตได้เต็มที่
การเก็บเกี่ยว ฟักข้าว
การเก็บเกี่ยวผลสุกเพื่อบริโภค ให้เก็บเกี่ยวเมื่อเปลือกผลเปลี่ยนเป็นสีแดง ผลที่แก่เริ่มสุกเนื้อในผลมีสีเหลือง สามารถใช้บริโภคสดหรือแปรรูปได้ ฟักข้าวมีขั้วผลค่อนข้างเหนียว การเก็บผลควรใช้มีดคมตัด กรณีค้างสูง ควรเก็บด้วยตะกร้อ และควรรองพื้นตะกร้อด้วยกระดาษหนังสือพิมพ์ก่อนเพื่อไม่ให้ผลช้ำ เก็บรักษาผลฟักข้าวในตู้เย็นควรห่อกระดาษเพื่อลดการคายความชื้น จะสามารถชะลอการสุกได้ประมาณ 2-4 สัปดาห์
การใช้ประโยชน์ในครัวเรือน
ผลฟักข้าวสดแปรรูปเป็นน้ำฟักข้าว โดยการนำเนื้อฟักข้าวและเยื่อหุ้มเมล็ดมาปั่นให้เป็นเนื้อเดียวกัน เติมน้ำเสาวรสหรือน้ำผลไม้อื่นที่มีรสเปรี้ยวลงไป ต้มน้ำละลายน้ำตาลให้เดือด นำน้ำฟักข้าวใส่ลงไปคนให้เป็นเนื้อเดียวกัน เมื่อเดือดได้ที่ให้ยกลง นำมารับประทานได้ นอกจากนี้ ยอดและผลอ่อน นำไปต้มเป็นผัก รับประทานกับน้ำพริกแกงแค แกงส้ม แกงเลียง เป็นต้น
ขอบคุณที่มา : กรมส่งเสริมการเกษตร, สมุนไพรประจำบ้าน
บทความอื่นๆที่น่าสนใจ