การเลี้ยงไส้เดือนบนแปลงผักยกแคร่
การจัดการดินในการทำเกษตร ถือเป็น ปัญหาที่มีความสำคัญเป็นอย่างมาก ไม่ว่าจะเป็น ปัญหาดินเสื่อมโทรม ดินเค็ม ดินเปรี้ยว ฯลฯ จึง ต้องมีการจัดการดินก่อนการเพาะปลูก การ ปรับปรุงบำรุงดินก็ทำได้ยาก ใช้ต้นทุนสูง
การยกแคร่เพื่อปลูกผัก เป็นอีกทางเลือก หนึ่งในการปลูกผักในบริเวณที่ไม่ นอกจากจะ สามารถปรับปรุงดินให้เหมาะสมกับพืชได้แล้ว ยังมี ข้อดีอีกหลายด้าน ไม่ว่าจะเป็นการลดการระบาด ของโรคแมลง ศัตรูพืช วัชพืช ทำให้สามารถจัดการ กับแปลงผักได้ง่ายขึ้น แต่มีข้อเสียคือ เมื่อปลูกไป ระยะหนึ่ง พืชจะเจริญเติบโตช้า เนื่องจากความ อุดมสมบูรณ์ของดินลดลง จึงต้องเปลี่ยนดินในแคร่ ดังนั้นการเลี้ยงไส้เดือนบนแปลงผักยกแคร่จึงเป็น นวัตกรรมในการปลูกผักอีกรูปแบบหนึ่งที่ช่วยลด แรงงาน ทำให้ไม่ต้องเปลี่ยนดินภายในแคร่
ก่อนจะเลี้ยงไส้เดือนในแปลงผัก จะต้อง ทำความรู้จักกับวิสัยของไส้เดือนก่อน ซึ่งไส้เดือน เป็นสัตว์ใต้ดินที่สร้างปุ๋ยให้กับพืช พรวนดินให้มี ความร่วนซุย ไส้เดือนนั้นมีหลากหลายสายพันธุ์มี วิสัยแตกต่างกัน เช่น สายพันธุ์ AF สายพันธุ์ Tige worm สายพันธุ์ขี้ตาแร่ สายพันธุ์ Blue worm เป็นต้น
ไส้เดือนที่มักพบบริเวณบ้านจะเป็น ไส้เดือนไทย ลำตัวสีเทาเป็นพันธุ์ที่หากินลึกมูล น้อย ขยายพันธุ์ช้า และชอบหนี จึงนิยมเลี้ยงสาย พันธุ์AF ซึ่งเป็นไส้เดือนพันธุ์ต่างประเทศที่กินเร็ว ขับถ่ายจำนวนมาก และขยายพันธุ์ได้ดีวิสัยของ ไส้เดือนคือชอบอยู่ในที่มืด ชื้นแฉะโดยตอน กลางวันไส้เดือนจะลงไปอยู่ใต้ดินเพราะกลัวแสง แต่ตอนกลางคืนจะขึ้นมาหากินและขับถ่ายบริเวณ ด้านบน
การเลี้ยงไส้เดือนในแคร่ผักจะผลิตปุ๋ยมูล ไส้เดือนซึ่งมีธาตุอาหารมากมาย ทั้งไนโตรเจน ฟอสฟอรัส โพแทสเซียม และยังสามารถจำหน่าย มูลไส้เดือนหรือสายพันธุ์ไส้เดือนในอนาคตได้อีก ด้วย โดยขั้นตอนการเลี้ยงไส้เดือนในแคร่ผัก มีวิธีการดังนี้
อาหารของไส้เดือน
อาหารของไส้เดือนใช้เพียงมูลวัวแห้ง ก็สามารถเลี้ยงไส้เดือนได้ โดยนำขี้วัวแห้งแช่ในน้ำ ประมาณ 5-7 วัน และเปลี่ยนน้ำ 2 ครั้ง เมื่อเห็น ว่ามูลวัวเปื่อยแล้ว ก็สามารถนำไปใส่ในแคร่ได้ โดยไม่ต้องทำให้แห้ง
การยกแคร่ปลูกผัก
การทำแคร่ผัก สามารถนำวัสดุเหลือใช้ ภายในบ้านมาทำได้ โดยจะคำนึงถึงการใช้งานและ ความแข็งแรงของแคร่ผักด้วย การทำแคร่ผักมีวัสดุ และขั้นตอนการทำดังนี้
วัสดุ
- ท่อนไม้ หรือท่อเหล็ก
- กระเบื้องลอนคู่
- ไม้ฝา ขนาดกว้าง 8 นิ้ว
ขั้นตอนการทำ
- นำท่อนไม้หรือท่อเหล็กมาทำเป็นขา แคร่ โดยให้สูงจากพื้นประมาณ 70 เซนติเมตร หรือในระดับที่สามารถทำงานได้สะดวกโดยขาแคร่ แต่ละเสาจะต้องห่างกัน 1 เมตร
- นำกระเบื้องลอนคู่ 2 แผ่น (1 แผ่น กว้าง 50 เซนติเมตร ยาว 120 เซนติเมตร) มาวาง คู่กันเพื่อให้ได้ขนาดแคร่ กว้าง 100 เซนติเมตร ยาว 120 เซนติเมตร หากต้องการแคร่ขนาดใหญ่ ขึ้น ให้ต่อแปลงให้ยาวขึ้นตามความต้องการ
- นำไม้ฝาขนาดกว้าง 8 นิ้ว มากั้นเป็น ขอบแคร่ เพื่อป้องกันวัสดุภายในแคร่ไหลออก
การเลี้ยงไส้เดือนบนแปลงผักยกแคร่
เมื่อได้พันธุ์ไส้เดือนที่เหมาะสม รู้วิธีในการ ทำอาหารไส้เดือน และมีแคร่ผักแล้วขั้นตอนต่อไป คือการเลี้ยงไส้เดือนในแคร่ผัก โดยมีเทคนิคในการ ปลูกเล็กน้อย เพื่อให้ทำงานง่าย และไม่ต้องเปลี่ยน ดินภายในแคร่ผัก ซึ่งมีวิธีการดังนี้
- นำมูลวัวที่แช่น้ำไว้แล้ว (อาหาร ไส้เดือน) ใส่ลงไปในแคร่
- นำไส้เดือนพันธุ์ที่ต้องการปล่อยลงไป ในแคร่ผัก
- ปลูกผักในกระถาง และนำมาไว้ในแคร่ ตามระยะห่างที่เหมาะสม
- เมื่อปลูกเรียบร้อยแล้ว ไม่ต้องใส่ปุ๋ย เพิ่มเติม แต่ให้คอยสังเกตมูลวัวและมูลไส้เดือนใน แคร่ผักอยู่เสมอ
- เมื่อมูลไส้เดือนมีปริมาณมาก และมูล วัวที่ใส่ลงไปยุบลง ให้นำมูลไส้เดือนออกไปขาย และเติมมูลวัวแช่น้ำลงไปเพิ่มเพื่อเป็นการเพิ่ม อาหารให้แก่ไส้เดือน และยังได้มูลไส้เดือนอีกด้วย
พืชที่ปลูกในแคร่ด้วยนวัตกรรมนี้จะได้ธาตุ อาหารจากมูลวัวและมูลไส้เดือนไปพร้อม ๆ กัน เมื่อผักเจริญเติบโตและเก็บผลผลิตไปแล้ว ก็นำ กระถางผักที่จะปลูกใหม่เข้ามาเปลี่ยน ซึ่งถือเป็น การสับเปลี่ยนดินปลูกไปในตัวโดยไม่ต้องยกทีละ มากๆ
“ไม่ควรใช้กระถางใหญ่เกินความจำเป็น เพราะจะ ทำให้หนักเวลาเปลี่ยนกระถางปลูกพืชรอบใหม่”
นอกจากรูปแบบการเลี้ยงไส้เดือนบน แปลงผักยกแคร่แล้ว ยังสามารถนำมาประยุกต์ใช้ ในรูปแบบอื่น ๆ ได้อีกด้วยไม่ว่าจะเป็น
- การปลูกผักในกระถางแล้วนำไปวาง ซ้อนไว้ในกะละมังที่เลี้ยงไส้เดือน
- การนำตะกร้าที่ใช้เลี้ยงไส้เดือนใส่ไว้ใน ถังที่เจาะรูข้างถังเพื่อปลูกผัก
จะเห็นได้ว่ามีนวัตกรรมในการเลี้ยง ไส้เดือนร่วมกับการปลูกผักบนแคร่และนวัตกรรม ต่าง ๆ ให้ได้เรียนรู้มากมาย การสร้างนวัตกรรม ใหม่ ๆ เพื่อแก้ไขปัญหาทางการเกษตร จะทำให้ทำ การเกษตรได้ง่ายขึ้น สะดวก ประหยัดต้นทุน และ ยังสามารถสร้างรายได้เสริมได้อีกด้วย
ที่มา : สำนักงานพิพิธภัณฑ์เกษตรเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว (องค์การมหาชน) ริมถนนพหลโยธิน ตรงข้ามโรงพยาบาลการุญเวช นวนคร จังหวัดปทุมธานี 12120 www. wisdomking.or.th โทร: 0-2529-2212 or 0-2529-2213
บทความอื่นๆที่น่าสนใจ