การเก็บเมล็ดพันธุ์ไว้ใช้งาน แบบง่ายๆ ประหยัดต้นทุน
การเก็บเมล็ดพันธุ์ไว้ใช้งาน
การเก็บเมล็ดพันธุ์ไว้ใช้งาน เมล็ดพันธุ์ถือเป็นปัจจัยสำคัญอย่าง หนึ่งในการเพาะปลูก เพราะถึงแม้ว่าเราจะมีดิน และน้ำ แต่ถ้าต้องซื้อเมล็ดพันธุ์ทุกรอบ เราก็หนี ไม่พ้นการพึ่งพาคนอื่นตลอดเวลา 16 เมื่อมีการ เพาะปลูกพืชผักเป็นจำนวนมาก เมล็ดพันธุ์ที่ต้องใช้ ก็ต้องมากขึ้นตามไปด้วย จะดีกว่าไหมถ้าเรา สามารถเป็นเจ้าของเมล็ดพันธุ์เองและเก็บเมล็ด พันธุ์ปลูกได้ในฤดูปลูกต่อๆ ไปได้การเก็บเมล็ด พันธุ์ที่จำนำเสนอในวันนี้ มี 2 ลักษณะคือ การเก็บ เมล็ดพันธุ์ แบบแห้ง และ การเก็บเมล็ดพันธุ์ แบบเปียก
เมล็ดพันธุ์แบบแห้ง
ส่วนใหญ่มักจะอยู่ ในฝัก เช่น ถั่ว กระเจี๊ยบ ข้าวโพด และดอกไม้ ทั่วไป ให้นำฝักมามัดรวมกันและนำไปตากแดด ประมาณ 3-4 วัน จากนั้นแกะเมล็ดออกจากฝัก ส่วนเมล็ดพันธุ์ที่ติดอยู่กับช่อดอกจำนวนมาก เช่น คะน้า ผักสลัด ผักกาด ให้นำช่อดอกตีเพื่อให้เมล็ด ร่วงออกมาจากช่อ ทำความสะอาดโดยการใช้ลม เป่าหรือใช้แรงงานคนในการคัดเมล็ดเพื่อแยก สิ่งเจือปนออกจากเมล็ดพันธุ์ จากนั้นนำมาใส่ ตะกร้าพึ่งลม และคอยเกลี่ยเมล็ดเพื่อให้แห้ง หากเมล็ดไม่แห้ง เมื่อเก็บรักษาจะทำให้เกิดความชื้นและความร้อนขึ้น ทำให้เมล็ดเสื่อมสภาพ อย่างรวดเร็วเกิดเชื้อราเข้าทำลาย
เมล็ดพันธุ์แบบเปียก
คือ กลุ่มที่เมล็ดมี เมือก แช่อยู่ในน้ำหรือในผลเปียก เช่น พืชตระกูล แตง พริก มะเขือ ซึ่งมีวิธีในการเก็บเมล็ดดังนี้
- เก็บเกี่ยวผลแก่ที่มี ลักษณะทาง กายภาพดี รูปทรงสวย นำมาบ่มไว้ประมาณ 3-7 วัน จนผลเปลี่ยนสี
- บีบหรือคว่านเอาเมล็ดออกจากผล จากนั้นแยกเนื้อและเมล็ดออกจากกัน สังเกตเมล็ด จะมีรกหุ้มและเมือกลื่นๆ หุ้มเมล็ดไว้
- นำเมล็ดมาแช่น้ำทิ้งไว้ ประมาน 1-2 คืน แล้วลองจับเมล็ดดูจะรู้สึกว่าเมือกหลุดออก จากเมล็ดแล้ว นำมาล้างผ่านน้ำ และขยี้เพื่อล้าง เมือกออกจากเมล็ดให้หมด
- นำเมล็ดใส่ไว้ในตะกร้า ผึ่งไว้ในที่ร่ม และคอย เกลี่ยเพื่อให้เมล็ดแห้งทั่วถึงกันประมาณ 1-2 วัน การผึ่งเมล็ดไม่ควรนำไปไว้กลางแจ้งที่มีแสงแดดจัด เพราะความร้อนจะทำให้เมล็ดพันธุ์เสียหาย ความงอกของเมล็ดลดลง
ปัจจัยที่มีผลต่อคุณภาพของ การเก็บเมล็ดพันธุ์
เนื่องจากเมล็ดพันธุ์มีชีวิต การเก็บรักษา ในระยะเวลานาน ย่อมเกิดความเสื่อมสภาพลง ซึ่งปัจจัยที่มีผลต่อคุณภาพของเมล็ดพันธุ์มีดังนี้
- ชนิดของพืช ลักษณะ รูปร่าง โครงสร้าง องค์ประกอบทางเคมี ทำให้เมล็ดแต่ละ ชนิดมีอายุตามธรรมชาติในการเก็บรักษา แตกต่างกัน
- ความชื้น เมล็ดที่มีความชื้นสูง จะมีการ เผาผลาญอาหารสูง เกิดกระบวนการทำงานต่างๆ ภายในเมล็ด มีอัตราการหายใจสูง ดึงอาหาร ภายในเมล็ดมาใช่ และยังชักนำให้โรคและแมลง เข้าทำลายได้มากขึ้น จึงทำให้เมล็ดที่มีความชื้น เสื่อมสภาพได้เร็วกว่าเมล็ดแห้ง
- แสง มักจะมาพร้อมกับความร้อน โดยสังเกตได้จากเมล็ดพันธุ์ที่บริษัทผลิตจะใส่ใน ซองสีเงินที่ปัดสนิท ทำให้เมล็ดคงคุณภาพได้นาน ขึ้น หากไม่มีซองฟอยล์สีเงินอาจใช่ขวดสีชาในการ เก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ เพื่อป้องกันแสง และความ ร้อนก็ได้
หากเก็บเมล็ดพันธุ์ไว้เป็นอย่างดีแล้ว สามารถเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ได้นาน 1-2 ปี ดังนั้น จึงอยากให้ผู้ปลูกหันมาใช้เมล็ดพันธุ์ OP รักษา พันธุกรรมและสายพันธุ์พื้นบ้านกันมากขึ้น เพื่อ ไม่ให้สายพันธุ์พืชดีๆ สูญหายไป ซึ่งพันธุ์กรรมพืช พื้นบ้านถือเป็นแหล่งพันธุกรรมที่จะนำมาปรับปรุง สายพันธุ์ในอนาคต การผลิตเมล็ดและการเก็บ รักษาเมล็ดพันธุ์เพื่อใช้ทำให้สามารถพึ่งพาตนเอง ได้ไม่ต้องซื้อเมล็ดพันธุ์ที่มีราคาแพงทุกรอบ การปลูก
ที่มา : สำนักงานพิพิธภัณฑ์เกษตรเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว (องค์การมหาชน) ริมถนนพหลโยธิน ตรงข้ามโรงพยาบาลการุญเวช นวนคร จังหวัดปทุมธานี 12120 www. wisdomking.or.th โทร: 0-2529-2212 or 0-2529-2213, อาจารย์สุพจน์ โคมณี และ อาจารย์จักรกฤษณ์ โคมณี
บทความอื่นๆที่น่าสนใจ